2012,
bütün dünyada anormal ve aşırı hava olaylarının yılı oldu; akla
gelebilecek tüm rekorlar kırıldı. Ocak ayı içinde bir gün Avustralya’da
+50° C sıcaklık görülürken Çin’de -50° C’ye şahit olundu! Yani,
Tasmanya’dan kalkıp Çin’de indiğiniz tek bir uçak yolculuğu sonucunda
aynı gün içinde 100 derecelik sıcaklık farkını yaşamanız mümkündü!
Konumuz, iklim değişikliği. Yani, şunu artık net olarak biliyoruz ki,
toplumların itici gücünü oluşturan fosil yakıt enerjisi (petrol, kömür
ve doğal gaz), aynı zamanda toplumları ve gezegeni yok ediyor. Bu
gerçekliği kabullenmek, yeni yılın başında bizi bekleyen en büyük meydan
okuma.
Evet,
konumuz iklim değişikliği. Yiyecek yemeğimizden içecek suyumuza kadar
her şeyi doğrudan etkileyen kul yapısı fenomen... Siyasi, ekonomik,
sosyal dünya kadar sorunumuz var; burası doğru. Ama bu sorunlarımızın tümünü
tek bir hamlede arka plana itecek, onları marjinalleştirecek tek bir
kriz varsa, o da bu işte. Bunda çuvallarsak, oyun bitiyor çünkü – Game
Over! Yalnızca ülkemiz için değil, gezegenimizdeki hayatın büyük bölümü
için de!
***
Greenpeace International’iın dünyanın en önemli enerji araştırma ve danışma şirketlerinden Ecofys’e hazırlattığı rapor Ocak ayı sonlarında yayımlandı: İklim değişikliğinin en fecî etkilerini önleme konusunda dünyanın ‘Geri Dönüşü Olmayan Nokta’ya
hızla yaklaştığını, pek yakında sonsuz maddî ve manevî yıkıma, on
milyonların ölümüne tanık olacağımızı belirtiyor rapor. Dahası, halen
yılda % 3 artan sera gazı salımlarının en geç 24 ay içinde tepe
noktasına ulaşmasının, ardından da her yıl % 5 düşmesinin şart olduğunu
söylüyor! 2 sene!
Dünyanın
önde gelen düşünce ve eylem insanlarından Noam Chomsky gene Ocak’ta
–Hrant Dink Anısına Konferans vermek üzere– Türkiye’ye geldiğinde,
kendisine “Ne olacak bu dünyanın hali?” sorusunu yönelttik. Tam 10 yıl
aradan sonra bir kez daha aynı soruyu. Yine Açık Radyo adına. Profesör
Chomsky, MIT Üniversitesi araştırmacılarının, medyada pek sözü edilmeyen
o dehşetli araştırmasından söz etti: MIT’cilerin biçtiği mühlet
aynıydı: Bu sürede iklim değişikliğini yavaşlatmak için radikal
tedbirler almayı beceremezsek, acı kader: mâhut geri dönülmezlik
noktasına gelecektik. Böyle söylüyordu saygın araştırmacılar. 2 sene! Yazıyla: İKİ.
Yoksa ne olacak peki? Yoksa
şu: İklim kontrolden çıkacak, ondan sonra ne kadar çabalasak nafile
olacak, dünya sıcaklığı önümüzdeki onyıllar içinde 5 ya da belki 6
dereceye varacak ve ortalık kelimenin gerçek anlamıyla cehenneme
dönecek! Elveda dünya/ merhaba kâinat!
***
Ocak ayının son Pazar günü, Observer
gazetesinde bir mülakat çıktı. Davos’daki Dünya Ekonomi Forumu’nda önde
gelen ekonomistlerden Sir Nicholas Stern’le konuşmuştu gazete. Lord
Stern, iklim değişikliği üzerine 2006’da İngiliz hükümetinin siparişi
üzerine 500 küsur sayfalık tuğla gibi rapor hazırlamıştı. Hem
siyasetçilerin, hem de birçok çevreci kuruluşun referans aldığı rapor,
küresel ısınmanın küresel ekonomiye getireceği maliyeti hesaplamaktaydı.
7 yıl sonra Lord Stern, “iklim değişikliği konusunda fena yanılmışım,”
diyor. “Durum, benim o zaman öngördüğümden çok çok daha kötü!” O da 4-5°
C bir ısınma öngörüyor şimdi. “Durum öyle tehlikeli ki,” diyor,
“vargücümüzle müdahale etmeliyiz.” Rus ruletini 2 kurşunla mı
oynayacağız, tek kurşunla mı? İşte bütün mesele.”
Aynı
Davos’ta Dünya Bankası’nın yeni başkanı Jim Yong Kim de ağır konuşmuş:
Nicholas Stern gibi baba iktisatçıların bu 4 derecelik artış öngörüsü
doğruysa, dünyanın her yerinde “su ve yiyecek savaşları” çıkacağını,
bunlara karşı bir karbon piyasası kurup, fosil yakıtlara tüm
sübvansiyonları durdurup, dünyanın küresel ısınmanın 2/3’ünden sorumlu100 mega kentini “yeşillendirmekten” başka hiçbir çare olmadığını söylemiş. Dobra bir adam bu Başkan Jim.
***
Büyük
meydan okumalardan bahsettik başta. Gerçekten, toplumları ve kişisel
hayat tarzlarımızı yeşil alternatifler üzerinde yeşerecek şekilde
yeniden inşa etmek, önümüzdeki on yılın en büyük meydan okuması. Yazar
ve aktivist Naomi Klein’ın dediği gibi, kolektif bir felaket tehdidi ile
karşı karşıyayız; dolayısıyla, ancak kolektif, yani topluca karşı koyma şansını yaratabilirsek eğer, kendimizi ve canlılar dünyasını kurtarmak için küçük de olsa bir şansımız olabilir.
Vakit
adamakıllı daraldı. Şimdi dar alanda kısa paslaşmalar zamanı. Atmosfere
saçtığımız zehirli sera gazlarını hızla azaltmaya başlamak için sadece
24 ayımız var! İklimi değiştiren fosil yakıtlara mahkûm filan değiliz.
Alternatif enerji teknolojileri mevcut çünkü. Ama, ortada önemli bir
sorun var. Potsdam İklim Enstitüsü’nün
ünlü araştırmacısı Hans Joachim Schellnhuber’in yeni bir makalesinde
belirttiği gibi, dünya kendini eski sisteme kilitlemiş durumda. (Bir
çeşit “locked-in” durumu.)
Sistemin ne kadar zararlı sonuçlar verdiğini gayet iyi bildiğimiz halde,
onu değiştiremiyoruz.“Yeryüzünün en büyük endüstrisi kemikleşmiş
durumda” diyor ünlü iklimbilimci,.” (Fosilleşmiş diye espri de
yapabilirdi, ama –durumun vahametinden olsa gerek– yapmamış.)”
Schellnhuber’a göre, modası geçmiş bu enerji sistemi herşeyi bastırıyor,
alternatifleri boğuyor. 30 yıl önce şahit olduğumuz IT (enformasyon
teknolojisi) devrimi bu alanda da olacak olmasına, ama ne yazık ki,
“köhne insan beyninin kireçlenmiş sinir uçları, eski gözlemlere bağımlı
kalmış, alternatiflere geçit vermiyor.”
Kireçlenmiş
köhne beyinler, her şeyi haşır huşur yakmaya devam ediyor: Dünyanın
önde gelen iklim bilimcilerinden James Hansen’in ifadesiyle “medeniyete
ve gezegen üzerindeki tüm hayata en büyük tek tehdit”i oluşturan kömür
toprağın bağrından sökülüp çıkarılıyor, yine Hansen’ın “ölüm trenleri”
dediği trenlerle taşınıp, “ölüm fabrikaları” dediği termik santrallerde
yakılıyor; durmadan yakılıyor. Hükümetler ise buna karşı koymak şöyle
dursun, vargüçle destek çıkıyor. Özetle yeryüzündeki en tehlikeli, en
zehirli madde olan kömüre methiyeler düzen, onu nurlu ufukların,
kalkınma ve refahın anahtarı gibi gören ve gösteren yetkili siyasetçiler
görüyoruz.
***
Ama
işte, ekonomi ile ekolojinin bodoslama kafa kafaya tokuştuğu, bıçağın
kemiğe dayandığı bu acayip tekinsiz ortamda, artık dünyanın her yerinde
–ve tabii ülkemizde de– ciddi bir uyanış ve mücadeleler dizisi de eksik
olmuyor. Hem hukuki, hem de hukukun ötesine geçen mücadeleler.
(Gerzelilerin yıllardır süregelen cesur ve kararlı mücadelesi,
uluslararası alanda da yankı buldu ve en kayda değer mücadeleler
arasında tarihî yerini aldı mesela.) İklim bilimciler, hukuk
profesörleri, toprak sahipleri, ünlü oyuncular, sanatçılar, yerli
reisleri ve daha pek çok sıradan insan, nene-torun artık bedenlerini
ortaya koyuyor, dev buldozerlerin, iş makinelerinin karşısında
dikiliyor. Tehlikenin büyüklüğü karşısında. Eylemin artık daha fazla
ertelenemezliği gerçekliğinin olanca net idrakıyla.
Bunun
belki de en çarpıcı örneğine de yine Ocak ayı sonunda tanık olduk.
ABD’nin –ve herhalde dünyanın– en eski ve en büyük çevre kuruluşu olan Sierra Club, 120 yıllık geçmişinde benimsediği sadece “yasal araçlar” kullanma geleneğini bir hamlede geride bırakıverdi. Derneğin Yönetim Kurulu, tarihinde ilk kez barışçı sivil itaatsizlik eylemlerine geçeceğini, Bill McKibben’ın 350.org
kuruluşunun öncülüğünde pek çok sivil kuruluşun 17 Şubat’ta başkent
Washington’da düzenleyeceği dev eyleme katılacağını ve katılanların
gözaltına alınma riskini de göze alacağını, 1 milyon küsur üyesine ve
milyonlarca destekçisine resmen ilan etti.
Sierra
Club’ı tarihte eşi görülmemiş bu kararı almaya götüren şey çok netti
aslında: Yanlışlara karşı Doğruları savunma meselesinden ibaretti. Etik
meselesiydi yani. Ahlâkî değerler meselesi. Vicdan meselesi.
Derneğin
yönetici-direktörü Michael Brune berrak bir dille şöyle yazıyor: “
Küresel bir krizin gözlerimizin önünde kat kat açılıp yayılmasına tanık
oluyoruz. Hele nasıl durduracağımızı bildiğimiz halde
bir kenara çekilip bunun olmasına izin verirsek, bu, vicdana da, ahlâka
da aykırı olur. Başkan’ın dediği gibi, ‘çocuklarımıza ve gelecek
kuşaklara ihanet etmiş’ oluruz. Meseleyi daha basit koyamayız aslında:
Ya, bilinen fosil yakıt rezervlerinin en az üçte ikisini toprağın
altında bırakırız, ya da bildiğimiz haliyle bu gezegeni yok edip
bitiririz. Tabir caizse, seçimimiz bundan ibaret.”
***
Dünyanın
en önde gelen çevre iklim aktivistlerinden, dostumuz yazar Bill
McKibben da 17 Şubat’ta gerçekleşecek dev eylemi anlatırken işte
tastamam böyle bir kesinlikten söz ediyor: “Tabandan yükselen bu iklim
hareketi içindeki bizler elimizden geldiği kadar hızlı ve güçlü bir
şekilde gidiyoruz işte. (Hoş, fizik kanunlarının istediği kadar hızlı
değiliz ya, neyse...) Belki yeterinde hızlı gidersek, bakarsınız, bu çok
sabırlı başkanımız da rüzgârımıza kapılıverir. Ama biz onu
beklemeyeceğiz,” diyor McKibben. “Bekleyemeyiz.”
İkisi
de haklı ey okur. Yerden göğe kadar haklı. Doğrusunu isterseniz, biz de
bekleyemeyiz. Artık, bundan böyle, kimse bekleyemez.
Tıpkı,
aktivist Tom Weis’ın dediği gibi çünkü: “Bir zaman gelir,
çocuklarımızın geleceği ve yeryüzündeki tüm canlılar adına direnmek
gerekir. O zaman işte burada. O zaman işte şimdi.”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder